Ewangelicki Kościół Pokoju w Jaworze

Parafia Ewangelicko-Augsburska
Park Pokoju 2
tel. 76 870-51-45 lub
tel. 76 870-32-73
e-mail: jawor@luteranie.pl

Zwiedzanie:
kwiecień – październik:

– poniedziałek – sobota w godz. 10.00 – 17.00
– niedziela w godz. 12.00 – 17.00

w innych godzinach po uprzednim zgłoszeniu telefonicznym
listopad – marzec po uprzednim zgłoszeniu telefonicznym.

Kościół Pokoju został zbudowany w latach 1654 – 1655. Jego powstanie wiąże się postanowieniami pokoju westfalskiego, kończącego wojnę trzydziestoletnią (1618-1648). Na jego mocy cesarz musiał wyrazić zgodę na wzniesienie kościołów ewangelickich w trzech śląskich miastach: w Głogowie, Jaworze i Świdnicy. Miały one być zlokalizowane na przedmieściach, zbudowane z materiałów niegodnych Domu Bożego: z drewna, gliny i słomy, a także nie posiadać wieży (obecna pochodzi z I ćw. XVIIIw.). Projektantem tej świątyni był wrocławski architekt Albrecht von Säbisch. W sprawach ciesielskich doradzał mu Andreas Gamper, mistrz z Jawora. Powstała budowla o kształcie prostokątnym, zakończona trójbocznym prezbiterium. Przy jego budowie zastosowano drewnianą konstrukcję ryglową, wypełnioną zgodnie z cesarskim nakazem gliną i słomą. Wnętrze jest barokowe. Uwagę zwracają czteropiętrowe empory – najstarsze II i IV powstały wraz z budową tej świątyni, ozdobione scenami ze Starego i Nowego Testamentu.

Natomiast I i III dobudowane zostały na początku XVIII stulecia, o odmiennej już tematyce – dominują tu wizerunki herbów okolicznej szlachty, niekiedy nawet z wizerunkami ich rodowych siedzib oraz godła cechowe. Ołtarz wykonany został w 1672 roku przez Michaela Schneidera. Sześcioboczna koszowa ambona, podtrzymywana przez anioła jest dziełem pochodzącym z legnickiej pracowni rzeźbiarza Mateusza Knothe, a jej wykonanie datuje się na rok 1670. Do innych ciekawych zabytków należy chrzcielnica fundacji Georga von Schweinitz z Kłaczyny i jego żony Anny (1656 r.). Przy ścianie zachodniej znajdują się organy zbudowane w 1855 roku.

Całość przykrywa sklepienie kasetonowe ozdobione dekoracją malarską. Na terenie obecnego parku wokół Kościoła pierwotnie mieścił się cmentarz ewangelicki, który w1972r. został zlikwidowany. Świątynia od wieków zachwyca mistrzostwem wykonania i przebogatym wystrojem. Jest świadectwem burzliwych dziejów Europy, perłą światowego dziedzictwa. W jej wnętrzu od lat odbywają się Jaworskie Koncerty Pokoju. W grudniu 2001 r. została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Naturalnego UNESCO.
We wrześniu 2005 r. świątynia obchodziła 350-lecia powstania.

www.jawor.pl

Gross Rosen

Ekspozycje Muzeum w Rogoźnicy czynne codziennie:

– w okresie od 1 maja do 30 września w godz. 8:00 – 19:00
– w okresie od 1 października do 30 kwietnia w godz. 8:00 – 16:00
– 1 stycznia, 25 grudnia i w pierwszy dzień Świąt Wielkanocnych Muzeum jest nieczynne

Dojazd do Muzeum:
Rogoźnica leży 7 km od Strzegomia, przy trasie Strzegom – Jawor – Legnica (droga wojewódzka nr 374).

www.gross-rosen.eu

W lutym 1945 r. więźniowie obozu głównego w Rogoźnicy zostali ewakuowani. 13 lutego odszedł ostatni transport, a opustoszały obóz zajęła Armia Radziecka. W marcu 1947 r. został on oficjalnie przekazany władzom polskim, które przystąpiły do uporządkowania terenu oraz do zabezpieczenia pozostałości poobozowych. 11.09.1947 r. powstał Komitet Ochrony Gross-Rosen.

Ogłoszono konkurs na projekt mauzoleum, upamiętniającego ofiary KL Gross-Rosen, i zaczęto zbierać fundusze na jego budowę. 2.11.1947 r. odbyła się uroczystość wmurowania kamienia węgielnego pod pomnik-mauzoleum według projektu Adama Prockiego. Jego odsłonięcia dokonano jesienią 1953 r. w mauzoleum umieszczono prochy więźniów. W 1963 r. zdjęto z kamiennego cokołu postać z brązu. W 1985 r. dobudowano do pomnika-mauzoleum dwa skrzydła, w których umieszczono ziemię pobraną z terenów byłych podobozów KL Gross-Rosen.

Władze lokalne, którym w 1947 r. został przekazany teren byłego obozu, zapewniały jego ochronę, zatrudniając dozorców, natomiast jego bezpośrednim opiekunem został świdnicki oddział miejski Związku Byłych Więźniów Politycznych, a potem miejscowy oddział Związku Bojowników o Wolność i Demokrację (ZBoWiD). Opiekę merytoryczną nad terenem byłego obozu Gross-Rosen w latach 50. XX w. powierzono Państwowemu Muzeum Auschwitz-Birkenau. W lewym skrzydle bramy obozowej powstała w 1958 r. pierwsza ekspozycja muzealna.

W 1963 r. teren byłego obozu Gross-Rosen został wpisany do Krajowego Rejestru Zabytków, co spowodowało przyznanie funduszy na wykonanie prac remontowo-zabezpieczających. Dokonano naprawy pomieszczeń przy bramie wejściowej, fundamentów pozostałych po barakach, wycięto drzewa i krzewy przy ogrodzeniu obozu. Zaadaptowano na mieszkanie dla dozorcy pomieszczenia biurowe byłego kasyna esesmańskiego, jego resztę zaś rozebrano.

Na początku lat 70. opiekę merytoryczną nad byłym obozem Gross-Rosen przejęło Muzeum Historyczne we Wrocławiu, skupiając się głównie na dalszym zabezpieczaniu pozostałości poobozowych, rozpoczęto też prace zmierzające do rekonstrukcji kasyna SS. Z myślą o przyszłej wystawie gromadzono dokumenty i eksponaty związane z działalnością KL Gross-Rosen.

W związku ze zmianami administracyjnymi i powstaniem województwa wałbrzyskiego opiekę nad tym terenem przejęło Muzeum Okręgowe w Wałbrzychu.
W latach 1978-1982 na fundamentach dawnego kasyna SS został wybudowany pawilon, w którym obecnie mieszczą się sale wystawiennicze oraz projekcyjne Muzeum.
21 kwietnia 1983 r. powstało, na mocy rozporządzenia Ministra Kultury i Sztuki Państwowe Muzeum Gross-Rosen. O jego utworzenie zabiegały środowiska więźniarskie i ówczesne władze lokalne, mające świadomość, że upływ czasu zmniejsza lub wręcz zaprzepaszcza możliwość zebrania i zachowania dla przyszłości przede wszystkim relacji i wspomnień świadków tamtych wydarzeń, ale również nielicznych ocalałych dokumentów dotyczących KL Gross-Rosen. Tak więc trzydzieści osiem lat po zakończeniu II wojny światowej, Państwowe Muzeum Gross-Rosen podjęło pracę, mającą na celu zachowanie materialnych pozostałości po byłym obozie koncentracyjnym Gross-Rosen, udokumentowanie cierpienia i śmierci tysięcy ludzi na tym właśnie skrawku ziemi oraz przekazanie tej wiedzy współczesnemu pokoleniu. Był to ostatni stosowny moment, by ocalić od zapomnienia mały fragment najwstydliwszej części historii współczesnego świata.
Głównym zadaniem Muzeum jest gromadzenie materiałów źródłowych do historii kompleksu KL Gross-Rosen, prowadzenie badań naukowych i upowszechnianie wiedzy historycznej oraz zabezpieczanie pozostałości poobozowych i udostępnianie ich zwiedzającym. Prace prowadzone są w trzech podstawowych działach, a mianowicie: Gromadzenia Zbiorów, Naukowo-Badawczym i Oświatowym.

We wrześniu 2005 roku, po wielu latach starań, dzięki Fundacji Kamieniołomy Gross-Rosen wspieranej przez Polsko-Amerykański Fundusz Przedsiębiorczości, teren Muzeum powiększył się o historyczne, skalne wyrobisko, gdzie w czasie wojny pracowali i ginęli więźniowie KL Gross-Rosen. Teren ten uporządkowano, ogrodzono i oświetlono.

www.gross-rosen.eu

Jaworski rynek z okoliczną zabudową

Prostokątny Rynek, mierzący 140 x 65 metrów, otaczają domy mieszczańskie z arkadami. W miejscu zniszczonej w 1945 r. wschodniej i fragmencie północnej pierzei, na początku lat 60-tych XX w. zbudowano bloki według projektu S. Müllera.
W kamienicy nr 24 (róg Rynku i ul. Klasztornej) mieszkała Hennrieta Hanke (1785 – 1862) autorka licznych i swego czasu poczytnych romansów.

W pierzei południowej znajdują się najstarsze domy pochodzące z XVI, XVII i XVIII w. Do najciekawszych należy kamienica nr 23 z charakterystycznym wykuszem. W pierzei zachodniej znajduje się kamienica nr 8 z wizerunkiem ula na elewacji. Ten element dekoracji jest symbolem pierników, które co najmniej od połowy XVIII w. wypiekane były w Jaworze i które cieszyły się ogromnym uznaniem wśród mieszkańców miasta i Dolnego Śląska.

www.jawor.pl

Muzeum Regionalne w Jaworze

ul. Klasztorna 6
59 – 400 Jawor
tel/fax 76 870-23-21, tel. 76 870-30-86
e-mail:muzeum@muzeumjawor.pl

Czynne dla zwiedzających:
muzeum jest czynne dla zwiedzających od środy do niedzieli
kwiecień – październik w godz. 10.00 – 17.00
listopad – marzec w godz. 10.00 – 16.00
w środę wstęp bezpłatny
poniedziałek, wtorek – nieczynne

Muzeum w Jaworze rozpoczęło swoją działalność w 1929 roku. W partycjuszowskiej willi znalazły swoje miejsce bogate zbiory, w większości dary jaworskich mieszczan, organizacji cechowych, bractwa strzeleckiego, a także instytucji kościelnych. Po II wojnie światowej muzeum wznowiło swoją działalność w 1949r. W roku 1964 przeniesiono muzeum do gotyckiego zespołu poklasztornego oo. bernardynów z końca XV w., składającego się z kościoła NM Panny i klasztoru.

W roku 1978 rozpoczął się trwający do 1986 r. remont kapitalny zespołu klasztornego i prace konserwatorskie prowadzone przez Wydział Konserwacji Dzieł Sztuki ASP w Krakowie. We wnętrzu kościoła i klasztoru zachowały się cenne XVI i XVII – wieczne polichromie. 12 grudnia 1986r. nastąpiło uroczyste otwarcie muzeum w wyremontowanym obiekcie.W części klasztornej eksponowane są wystawy pokazujące główne kolekcje muzeum w Jaworze, a także zbiory innych muzeów, kolekcjonerów prywatnych, dzieła współczesnych artystów polskich i zagranicznych. Muzeum posiada obecnie ponad 5.000 eksponatów.

Zakres zbiorów obejmuje: zabytki artystyczno-historyczne m.in. malarstwo, grafikę rzeźbę, bogaty zestaw zabytków dokumentujących dzieje i kulturę Jawora oraz jego okolic, militaria, zabytki cechowe i wyroby konwisarskie; archeologiczne od neolitu po okres wpływów rzymskich; etnograficzne z kolekcjami mebli, obrazków na szkle i czepców śląskich; mineralogiczne, paleontologiczne i przyrodnicze. Wśród tak różnorodnych eksponatów muzeum posiada zabytki wyjątkowo wartościowe. Należą do nich dokumenty z XIV – XVIII w., a wśród nich księgi sądowe miasta Jawora z lat 1381 – 1427 spisane rylcem na drewnianych tabliczkach.

WYSTAWY STAŁE

„Miecze, szable, karabiny”
W pierwotnych pomieszczeniach kaplicy św. Bonawentury i zakrystii, nakrytych krzyżowo-żebrowymi sklepieniami zgromadzono cenny i bogaty zbiór militariów.
Prezentowane są tu XIV i XVI – wieczne miecze półtoraręczne, XVI – wieczny miecz dwuręczny używany przez piechotę szwajcarską i niemiecką, pałasz dragonów pruskich z XVIII w., okazy szabel z XVIII – XX wieku, karabiny i pistolety z XIX wieku, kamienne kule armatnie, pociski ołowiane a także elementy uzbrojenia ochronnego.

Na uwagę zasługuje także starannie zdobiona broń myśliwska m.in. sygnowany sztucer myśliwski na naboje Lafaucheux wykonany przez wrocławskiego rusznikarza E. Richtera ok. 1870r. oraz XIX wieczna strzelba kapiszonowa E. Rimanna z Bolkowa.
Oryginalne techniki zdobienia wyróżniają w zbiorach kolekcjonerskie egzemplarze broni wschodniej.

„Dawne rzemiosło”
W obszernej sali, dawnym refektarzu eksponowane są archiwalia dotyczące organizacji rzemiosła w XVII – XIX w., wywieszki cechowe, tłoki pieczętne, lady cechowe, narzędzia do produkcji oraz wyroby rzemiosła Wartościowy zbiór tworzą wyroby ślusarskie z okresu od XVI do XVIII w. i konwisarskie – głównie śląskie naczynia cynowe z XVII – XIX w. z Nysy, Wrocławia, Świdnicy, Legnicy, Jawora i innych ośrodków. Do najcenniejszych zabytków należy para świeczników cynowych datowanych na 1602 r. Szczególne miejsce w kolekcji zajmują wilkomy cechowe wywodzące się z warsztatów mistrzów jaworskich – wilkom cechu cieśli z 1682r. wykonany przez Andreasa Schlegela i konew cechowa z 1741r. dzieło Johana Caspara Döhringa.
Ceramikę reprezentuje porcelana pochodzenia śląskiego, saksońskiego, berlińskiego, naczynia z fajansu m.in. sygnowane filiżanki angielskie, kufle w cynowych oprawach z XVII i XVIII w. z wytwórni magdeburskiej, rzadkie przykłady naczyń z Raciborza i Prószkowa, wyroby kamionkowe z Bolesławca z XVII – XIX wieku.
W kolekcji szkła artystycznego do najstarszych zaliczane są bezbarwne szklanice cechowe i okazy szkieł masońskich związane z historią Loży Masońskiej św. Marcina pod Trzema Złotymi Kłosami w Jaworze, pokryte symboliczną rytowaną dekoracją.
Wśród szkieł kolorowych bardzo okazale prezentuje się puchar rubinowy z 1840r., pokryty lazurą miedziową, szlifowany, rytowany i złocony.

„Izba dolnośląska”
Wystawa prezentuje charakterystyczne formy ludowej sztuki dolnośląskiej XVIII i XIX wieku: meble, przykłady garncarstwa ludowego, obrazki na szkle, drobne sprzęty domowe i gospodarskie, narzędzia do obróbki lnu. Piękna i liczebnie bogata jest kolekcja dolnośląskich czepców kobiecych i innych elementów stroju kobiecego i męskiego.
Zupełnie niezwykłym jest zbiór XVIII i XIX- wiecznych klocków piernikarskich o dużych walorach artystycznych i bogatej ikonografii.

„Galeria Śląskiej Sztuki Sakralnej”
Prezentowana od 1994r. ekspozycja mieści się w gotyckim wnętrzu kościoła klasztornego. Zachowane tu XVI i XVII – wieczne polichromie uzupełnia zespół transferów XV – wiecznych malowideł ściennych pochodzących z kościołów w Świerzawie, Starkowie, Kotliskach oraz z pałacu w Olszyńcu. Osobny zespół tworzą zabytki rzeźby drewnianej od późnogotyckich Madonn po przykłady rzeźby barokowej oraz malarstwo tablicowe i sztalugowe. Ważną pozycją w galerii jest manierystyczny tryptyk ze sceną Ukrzyżowania z 1 ćw. XVII w. malowany temperą na drewnianym podobraziu. Na wyróżnienie zasługuje malowane epitafium rodziny Rühnbaumów z ok. 1570 roku, na którym umieszczono „panoramę” Jawora z napisem „Die Stat Jawor hatte die gestalt 1562″ (Taki kształt miało miasto Jawor w 1562r.) Muzeum w każdym roku prezentuje liczne interesujące wystawy czasowe oraz prowadzi szeroką działalność oświatową: lekcje muzealne, konkursy, odczyty, koncerty.
Od 1995r. organizuje festiwal muzyki kameralnej pod nazwą Jaworskie Koncerty Pokoju w Kościele Pokoju, a od 1997r. Międzynarodowe Warsztaty Artystyczne i Wystawy Plastyki Artystów Euroregionu Nysa.
Biblioteka muzealna gromadzi i udostępnia zainteresowanym specjalistyczny księgozbiór.
W muzeum funkcjonuje Pracownia Konserwatorska świadcząca usługi w dziedzinie konserwacji dzieł sztuki.

www.jawor.pl

Poklasztorny zespół oo. bernardynów w Jaworze

Zespół składa się z gotyckiego kościoła p.w. Wniebowzięcia NM Panny i konwentu. świątynia została poświęcona w 1489r. W latach 1565-1638 klasztor należał do miasta, które urządziło w nim m. in. szkołę protestancką. W 1810r. w wyniku kasacji zakonu stał się on własnością państwa. Wówczas mieścił się w nim arsenał wojskowy, a w samym budynku zakonnym policyjny urząd śledczy.

W latach 1845-1964 popadał w ruinę. W 1964r. został przekazany Muzeum Regionalnemu, które w okresie od 1964 do 1986r. przeprowadziło generalny remont i prace konserwatorskie. Wewnątrz znajdują się późnogotyckie freski z przedstawienia Męki Pańskiej, postaci św. Bernardyna, stygmatyzacji św. Franciszka, Ostatniej Wieczerzy (fragmenty), Upadku pod krzyżem. Na sklepieniu w kościele znajdują się malowidła z motywem roślinnym oraz siedemnastowieczne malarstwo iluzjonistyczne (nawy boczne).

www.jawor.pl

Rezerwat Wąwóz Myśliborski

Rezerwat Wąwóz Myśliborski został utworzony dla ścisłej ochrony najcenniejszych gatunków paproci – języcznika zwyczajnego (8) oraz paprotnika kolczastego. Na starych okazach jodły pasożytuje unikatowa jemioła jodłowa. Większość terenu rezerwatu zajmuje Wąwóz Jawornika, którego ściany tworzą skały zieleńcowe z fragmentami law poduszkowych. Rezerwat najlepiej zwiedzić ze ścieżki edukacyjnej lub żółtego Szlaku Wygasłych Wulkanów. W sąsiedztwie znajduje się miejsce piknikowe na „Słonecznej Łące” oraz duży parking.