Kraina Wygasłych Wulkanów

Nie tak dawno, bo zaledwie kilkanaście milionów lat temu nad Pogórzem i Górami Kaczawskimi unosiły się kłęby gazów i pyłów wulkanicznych. Tajemnica wisiała w powietrzu.
Spod Ziemi dobiegały głuche odgłosy, uwalniane przy trzęsieniach Ziemi. Okolica przypominała obraz znany z kamieniołomów w pochmurne dni. Pozbawione roślinności zbocza wulkanów, pokryte stygnącą lawą żarzyły dopiero pod osłoną nocy.

Ten obraz zniszczenia był tylko pozorny. Czas powoli, w ukryciu prowadził do powstania Krainy obfitej w bogactwa Ziemi. W czasie, gdy pojawiały się pierwotne lasy i dzikie zwierzęta, Ziemia kryła już w sobie cenne agaty, ametysty, złoto, niezwykłych kształtów jaskinie, „bazaltowe róże”, „porfirowe organy”. Zaś Kraina Wygasłych Wulkanów stała się miejscem życia człowieka – miejscem pełnym pradawnych grodzisk, średniowiecznych kościołów, romantycznych zamków i pałaców, niezwykłych krajobrazów, dzikich ścieżek i czystych potoków. Wszystko to owiane jest tajemniczymi legendami o ludziach i skarbach przez nich ukrytych.

Wyjątkowość i piękno Gór i Pogórza Kaczawskiego

Przyroda Gór i Pogórza Kaczawskiego jest największym bogactwem naszego regionu. Sylwetki wzniesień wulkanów uśpionych przed milionami lat, nie spotykane tak licznie nigdzie w Polsce, wyróżniają ten obszar i stanowią o jego szczególnej wartości. Między innymi dzięki nim są to tereny górskie i podgórskie o urozmaiconym krajobrazie, a jednocześnie łatwo dostępne. Pogórze wyniesione jest średnio ok. 300 – 400 m n.p.m. Najwyższa – Ostrzyca – osiąga 501 m n.p.m. Góry Kaczawskie, to obszar położony średnio 500 – 600 m n.p.m. Najwyższym wzniesieniem jest Skopiec – 724 m.

Górski obszar Krainy Wygasłych Wulkanów, pocięty uskokami i dolinami rzecznymi, został podzielony na mniejsze mikroregiony. Geografowie dzielą Góry Kaczawskie na pasma: Północne z Okolem – 714 m, Południowe ze Skopcem – 724 m, Barańcem – 720 m, Łysą Górą – 707 m i Połomem – 667 m, Małe z Szybowiskiem – 561 m i Wapienną – 507 m oraz Góry Ołowiane z Turzcem – 684 m i Różanką – 628 m. W Paśmie Wschodnim, na lewym brzegu Kaczawy wyróżnić można masywy: Poręby – 671 m, Lubrzy – 666 m i Żeleźniaka. W tej części leży również masyw Miłka – 596 m.

Pogórze jest ponad 2-krotnie większe obszarowo od Gór Kaczawskich i obejmuje powierzchnię ok. 770 km². Zachodnią cześć Pogórza Kaczawskiego stanowi Pogórze Bolesławieckie, Wschodnią część nazywa się Pogórzem Złotoryjskim, a północno–wschodnią krawędź – Chełmami. Południową granicę Pogórza tworzą Dolina Bobru, Rów Wlenia i Rów Świerzawy. W przewodniku znajdą Państwo dodatkowo informacje obejmujące większość Równiny Jawora, zachodnią część Wzgórz Strzegomskich i fragment Wysoczyzny Chojnowa.

Najważniejszą rzeką regionu jest Kaczawa. Na ok. 40 km górskim odcinku Kaczawa (2) kilkakrotnie malowniczo przełamuje się przez wzniesienia Krainy Wygasłych Wulkanów. Wypływa z Gór Ołowianych, przepływa przez Wojcieszów, Świerzawę, Złotoryję i Legnicę. Bóbr opływa Krainę Wygasłych Wulkanów od południa i zachodu, stanowiąc tam jej naturalne granice. Nysa Szalona natomiast tworzy południowo-wschodnią i wschodnią granicę, a płynie przez Bolków i Jawor, by poniżej Krotoszyc wpaść do Kaczawy. Pozostałe rzeki regionu są dopływami Kaczawy lub Nysy Szalonej. Na Wierzbiaku powyżej Mściwojowa utworzono zbiornik wodny. Jednak największy w regionie jest zbiornik Słup na Nysie Szalonej nieopodal Jawora, który pełni funkcję magazynu wody pitnej dla Legnicy, Jawora i okolicy. Potoki płynące głęboko wciętymi dolinami urozmaicają krajobrazy. Wody są czyste i bogate w ichtiofaunę.

Przyroda Kaczawskich

Góry i Pogórze Kaczawskie to jeden z niewielu w Polsce i Europie obszarów tak dobrze zachowanej przyrody. Wiele osób nazywa ten obszar „Dzikimi Kaczawami”, co podkreśla wyjątkowość i naturalność tych gór, nie do końca jeszcze odkrytych zarówno przez turystów jak i naukowców. Niezliczone ostoje dzikiej przyrody zachwycą każdego, bez względu na porę roku. Wiosną i latem przepięknie ukwiecone murawy kserotermiczne ze storczykami, można podziwiać w okolicach Podgórek, Wojcieszowa, Lipy, Radzimowic, Starych Rochowic oraz Nowego Kościoła.

Przepiękne łąki (5) trzęślicowe z efektownie kwitnącymi mieczykami dachówkowymi, czy goździkami pysznymi występują w okolicach Nowej Wsi, Pomocnego i Muchowa. Są one wizytówką regionu.

W Muchowie od kilku lat w połowie lipca organizowana jest impreza o nazwie „Muchowska kosa”, w czasie której kosiarze rywalizują między sobą kosząc trawę. Impreza jest z jednej strony podtrzymywaniem dawnych tradycji koszenia tych łąk na paszę dla zwierząt, z drugiej zaś pozwala na ich czynną ochronę przed zarastaniem.

Góry i Pogórze Kaczawskie to również ogromne połacie lasów pokrywających strome zbocza i wąwozy. Ich wyjątkowość podkreśla zbliżony do pierwotnego charakter. Obok buków i świerków występują tu częściej niż w innych regionach Sudetów jawory, dęby i lipy. Starodrzewia jaworowe i lipowe zachwycają spacerowiczów, dając zarazem cień i odrobinę chłodu podczas upalnych dni. Barwne kobierce utkane z liści drzew jesienią nie pozostawią obojętnym nikogo, kto przemierzał region o tej porze roku.

W lasach i na ich obrzeżu występują licznie owocowe krzewy tj. malina właściwa, śliwa tarnina, jeżyna, leszczyna pospolita, kalina, borówka czarna. Z tych dziko rosnących owoców w tutejszych gospodarstwach agroturystycznych produkowane są produkty lokalne: nalewki, konfitury, miody, wina. Bogaty świat roślin objętych ochroną stanowią: śnieżyczka przebiśnieg, śnieżyca wiosenna, przylaszczka pospolita, groszek wiosenny, pierwiosnka wyniosła i lekarska, konwalia majowa, kokorycz wonna, pełnik europejski i storczyki takie jak: szerokolistny, bzowy, męski i plamisty. Szczególnie cenne są siedliska: obuwika, buławnik mieczolistnego, gółki długoostrogowej, mieczyka dachówkowatego, lilii złotogłów.

W lasach łatwo natknąć się na sarny, jelenie, dziki, lisy. Przy odrobinie szczęścia w okolicach Lipy i Muchowa, spotkać można stada muflonów (6). Faunę urozmaicają takie drobniejsze zwierzęta jak: kuna leśna, popielica, orzesznica, łaska, borsuk, tchórz i wiele drobnych gryzoni. Szczególnie bogaty jest świat cennych i rzadkich gatunków ptaków: bocian czarny, zimorodek, puchacz, jaskółka brzegówka, żuraw, puszczyk, dudek, sokół pustułka, pluszcz czy pliszka górska. W okolicznych sztolniach i jaskiniach zimują liczne kolonie nietoperzy. Świat gadów reprezentują: żmija zygzakowata, gniewosz, zaskroniec, padalec i jaszczurka zwinka.

Na szczególną uwagę zasługuje jeden z symboli Pogórza Kaczawskiego – salamandra plamista. W pobliżu zbiorników wodnych, okresowo wysychających rowów spotkać można takie płazy jak: traszka górska, kumak górski. Na obrzeżach lasów, na polanach żyje rzekotka drzewna. Baczny obserwator przyrody w czasie wędrówek po kaczawskich łąkach spotka rzadkie i piękne motyle np. pazia królowej, niepylaka apollo. Aby przeżyć fascynujące spotkanie z przyrodą, musimy jednak pamiętać o właściwym zachowaniu.

Brama do Krainy Wygasłych Wulkanów – wejdź i podziwiaj

Niedaszów dzięki dogodnemu położeniu komunikacyjnemu jak też bezpośredniemu sąsiedztwu zbiornika wodnego „Mściwojów”, a tym samym nowopowstałej ścieżki przyrodniczej wraz z punktem widokowym na Przedgórze Sudeckie, która stanowi innowacyjne rozwiązanie skoncentrowane na edukacji ekologicznej ukierunkowanej na obszar Natura 2000 – Góry i Pogórze Kaczawskie, jest miejscem, które stanowi istotny punkt turystyczny na mapie Partnerstwa Kaczawskiego.

Głównym celem projektu pn. „Brama do Krainy Wygasłych Wulkanów – wejdź i podziwiaj” jest rozwój oferty turystycznej i edukacyjnej Krainy Wygasłych Wulkanów poprzez budowę małej architektury turystycznej oraz zagospodarowanie terenu przy świetlicy wiejskiej w miejscowości Niedaszów na działce nr 72/1. W ramach zadania wybudowano wiatę turystyczną i ławostoły, gdzie turyści m.in. rodziny z dziećmi, osoby starsze będą mogły złapać oddech i ruszyć w teren, aby zdobywać wiedzę na temat bogactw zbiornika wodnego „Mściwojów” oraz posiąść wiedzę dotyczącą Gór i Pogórza Kaczawskiego na ścieżce przyrodniczej, która rozpoczyna swój bieg w pobliżu świetlicy wiejskiej w Mściwojowie.

Tablice informacyjne przygotowane w ramach projektu wprowadzają turystów w bogate walory przyrodnicze zbiornika wodnego „Mściwojów”, a miłośnicy historii mogą zgłębiać dzieje wsi Niedaszów. Ustawiono również kierunkowskazy drewniane, które mają ułatwić poruszanie się po terenie.

Przejście do zbiornika wodnego odbywa się poza zabudowaniami mieszkalnymi, drogami śródpolnymi, które łączą się z drogami przynależnymi do infrastruktury zbiornika wodnego. Utworzone zaplecze zapewnia obsługę turystów jak też stanowi zaplecze do prowadzenia zajęć edukacyjnych odnoszących się do walorów przyrodniczych Gór i Pogórza Kaczawskiego. Powstała infrastruktura stanowi również zaplecze podczas organizacji imprez plenerowych o zasięgu lokalnym i regionalnym.