Kraina Wygasłych Wulkanów

Kraina Wygasłych Wulkanów

Nie tak dawno, bo zaledwie kilkanaście milionów lat temu nad Pogórzem i Górami Kaczawskimi unosiły się kłęby gazów i pyłów wulkanicznych. Tajemnica wisiała w powietrzu.
Spod Ziemi dobiegały głuche odgłosy, uwalniane przy trzęsieniach Ziemi. Okolica przypominała obraz znany z kamieniołomów w pochmurne dni. Pozbawione roślinności zbocza wulkanów, pokryte stygnącą lawą żarzyły dopiero pod osłoną nocy.

Ten obraz zniszczenia był tylko pozorny. Czas powoli, w ukryciu prowadził do powstania Krainy obfitej w bogactwa Ziemi. W czasie, gdy pojawiały się pierwotne lasy i dzikie zwierzęta, Ziemia kryła już w sobie cenne agaty, ametysty, złoto, niezwykłych kształtów jaskinie, „bazaltowe róże”, „porfirowe organy”. Zaś Kraina Wygasłych Wulkanów stała się miejscem życia człowieka – miejscem pełnym pradawnych grodzisk, średniowiecznych kościołów, romantycznych zamków i pałaców, niezwykłych krajobrazów, dzikich ścieżek i czystych potoków. Wszystko to owiane jest tajemniczymi legendami o ludziach i skarbach przez nich ukrytych.

Wyjątkowość i piękno Gór i Pogórza Kaczawskiego

Przyroda Gór i Pogórza Kaczawskiego jest największym bogactwem naszego regionu. Sylwetki wzniesień wulkanów uśpionych przed milionami lat, nie spotykane tak licznie nigdzie w Polsce, wyróżniają ten obszar i stanowią o jego szczególnej wartości. Między innymi dzięki nim są to tereny górskie i podgórskie o urozmaiconym krajobrazie, a jednocześnie łatwo dostępne.
Pogórze wyniesione jest średnio ok. 300 – 400 m n.p.m. Najwyższa – Ostrzyca – osiąga 501 m n.p.m. Góry Kaczawskie, to obszar położony średnio 500 – 600 m n.p.m. Najwyższym wzniesieniem jest Skopiec – 724 m. Górski obszar Krainy Wygasłych Wulkanów, pocięty uskokami i dolinami rzecznymi, został podzielony na mniejsze mikroregiony. Geografowie dzielą Góry Kaczawskie na pasma: Północne z Okolem – 714 m, Południowe ze Skopcem – 724 m, Barańcem – 720 m, Łysą Górą – 707 m i Połomem – 667 m, Małe z Szybowiskiem – 561 m i Wapienną – 507 m oraz Góry Ołowiane z Turzcem – 684 m i Różanką – 628 m. W Paśmie Wschodnim, na lewym brzegu Kaczawy wyróżnić można masywy: Poręby – 671 m, Lubrzy – 666 m i Żeleźniaka. W tej części leży również masyw Miłka – 596 m. Pogórze jest ponad 2-krotnie większe obszarowo od Gór Kaczawskich i obejmuje powierzchnię ok. 770 km². Zachodnią cześć Pogórza Kaczawskiego stanowi Pogórze Bolesławieckie, Wschodnią część nazywa się Pogórzem Złotoryjskim, a północno–wschodnią krawędź – Chełmami. Południową granicę Pogórza tworzą Dolina Bobru, Rów Wlenia i Rów Świerzawy. W przewodniku znajdą Państwo dodatkowo informacje obejmujące większość Równiny Jawora, zachodnią część Wzgórz Strzegomskich i fragment Wysoczyzny Chojnowa. Najważniejszą rzeką regionu jest Kaczawa. Na ok. 40 km górskim odcinku Kaczawa (2) kilkakrotnie malowniczo przełamuje się przez wzniesienia Krainy Wygasłych Wulkanów. Wypływa z Gór Ołowianych, przepływa przez Wojcieszów, Świerzawę, Złotoryję i Legnicę. Bóbr opływa Krainę Wygasłych Wulkanów od południa i zachodu, stanowiąc tam jej naturalne granice. Nysa Szalona natomiast tworzy południowo-wschodnią i wschodnią granicę, a płynie przez Bolków i Jawor, by poniżej Krotoszyc wpaść do Kaczawy. Pozostałe rzeki regionu są dopływami Kaczawy lub Nysy Szalonej. Na Wierzbiaku powyżej Mściwojowa utworzono zbiornik wodny. Jednak największy w regionie jest zbiornik Słup na Nysie Szalonej nieopodal Jawo­ra, który pełni funkcję magazynu wody pitnej dla Legnicy, Jawora i okolicy. Potoki płynące głęboko wciętymi dolinami urozmaicają krajobrazy. Wody są czyste i bogate w ichtiofaunę.

Przyroda Kaczawskich

Góry i Pogórze Kaczawskie to jeden z niewielu w Polsce i Europie obszarów tak dobrze zachowanej przyrody. Wiele osób nazywa ten obszar „Dzikimi Kaczawami”, co podkreśla wyjątkowość i naturalność tych gór, nie do końca jeszcze odkrytych zarówno przez turystów jak i naukowców. Niezliczone ostoje dzikiej przyrody zachwycą każdego, bez względu na porę roku. Wiosną i latem przepięknie ukwiecone murawy kserotermiczne ze storczykami, można podziwiać w okolicach Podgórek, Wojcieszowa, Lipy, Radzimowic, Starych Rochowic oraz Nowego Kościoła. Przepiękne łąki (5) trzęślicowe z efektownie kwitnącymi mieczykami dachówkowymi, czy goździkami pysznymi występują w okolicach Nowej Wsi, Pomocnego i Muchowa. Są one wizytówką regionu.

W Muchowie od kilku lat w połowie lipca organizowana jest impreza o nazwie „Muchowska kosa”, w czasie której kosiarze rywalizują między sobą kosząc trawę. Impreza jest z jednej strony podtrzymywaniem dawnych tradycji koszenia tych łąk na paszę dla zwierząt, z drugiej zaś pozwala na ich czynną ochronę przed zarastaniem.

Góry i Pogórze Kaczawskie to również ogromne połacie lasów pokrywających strome zbocza i wąwozy. Ich wyjątkowość podkreśla zbliżony do pierwotnego charakter. Obok buków i świerków występują tu częściej niż w innych regionach Sudetów jawory, dęby i lipy. Starodrzewia jaworowe i lipowe zachwycają spacerowiczów, dając zarazem cień i odrobinę chłodu podczas upalnych dni. Barwne kobierce utkane z liści drzew jesienią nie pozostawią obojętnym nikogo, kto przemierzał region o tej porze roku. W lasach i na ich obrzeżu występują licznie owocowe krzewy tj. malina właściwa, śliwa tarnina, jeżyna, leszczyna pospolita, kalina, borówka czarna. Z tych dziko rosnących owoców w tutejszych gospodarstwach agroturystycznych produkowane są produkty lokalne: nalewki, konfitury, miody, wina. Bogaty świat roślin objętych ochroną stanowią: śnieżyczka przebiśnieg, śnieżyca wiosenna, przylaszczka pospolita, groszek wiosenny, pierwiosnka wyniosła i lekarska, konwalia majowa, kokorycz wonna, pełnik europejski i storczyki takie jak: szerokolistny, bzowy, męski i plamisty. Szczególnie cenne są siedliska: obuwika, buławnik mieczolistnego, gółki długoostrogowej, mieczyka dachówkowatego, lilii złotogłów. W lasach łatwo natknąć się na sarny, jelenie, dziki, lisy. Przy odrobinie szczęścia w okolicach Lipy i Muchowa, spotkać można stada muflonów (6). Faunę urozmaicają takie drobniejsze zwierzęta jak: kuna leśna, popielica, orzesznica, łaska, borsuk, tchórz i wiele drobnych gryzoni. Szczególnie bogaty jest świat cennych i rzadkich gatunków ptaków: bocian czarny, zimorodek, puchacz, jaskółka brzegówka, żuraw, puszczyk, dudek, sokół pustułka, pluszcz czy pliszka górska. W okolicznych sztolniach i jaskiniach zimują liczne kolonie nietoperzy. Świat gadów reprezentują: żmija zygzakowata, gniewosz, zaskroniec, padalec i jaszczurka zwinka. Na szczególną uwagę zasługuje jeden z symboli Pogórza Kaczawskiego – salamandra plamista. W pobliżu zbiorników wodnych, okresowo wysychających rowów spotkać można takie płazy jak: traszka górska, kumak górski. Na obrzeżach lasów, na polanach żyje rzekotka drzewna. Baczny obserwator przyrody w czasie wędrówek po kaczawskich łąkach spotka rzadkie i piękne motyle np. pazia królowej, niepylaka apollo. Aby przeżyć fascynujące spotkanie z przyrodą, musimy jednak pamiętać o właściwym zachowaniu.